Transcriptie: De zoektocht naar onderwerpen

Ja, de fotografie was dus uitgevonden en bekendgemaakt. Niet voor een klein groepje, maar het ging de wereld over. En dan krijg je dus wat iedereen eigenlijk meemaakt die voor het eerst met een serieuze camera in de hand zat, dat je bedenkt, oké, wat ga ik nou fotograferen? En dat is een, dat gaat niet alleen maar over van waar kan je de camera op? Ik ga het er ook op richten, maar uit die camera komt ook een foto en bij een foto ga je ook afvragen van, oké, waarom zou ik die foto gemaakt willen hebben? En dat is eigenlijk een hele fundamentele vraag die iedereen die fotografeert Iedere vrije fotograaf zich af gaat vragen van wat ga ik doen? Nou, we gaan nu een aantal fotografen laten zien die daar ook mee zaten die zich de techniek eigen hadden gemaakt en toen dachten van oké, wat gaan we doen? Ik ga maar eens even beginnen met een paar voorbeeldjes te laten zien.

Hier naast elkaar zie je een hooischuur met een bezem en je ziet een brand. Het ene is een foto van een gebeurtenis, dat is een oude foto. Het andere is een foto van een stilleven.

Het ene is, de brand is iets wat gebeurde waarvan je denkt, oeh, ja we kennen ook oude schilderijen van branden, maar ja, toen ineens ontdekten ze dat kun je ook fotograferen. De eerste, die bezem, dat is een foto van Fox Talbot, waar we het net al over gehad hebben. Fox Talbot had dus zijn techniek ook gemaakt, die met die papierenegatieven, en die bedacht, oké, maar wat gaan we doen? Waar ik nou eigenlijk fotografeer.

En die woonde, zoals dat in die tijd ging, op een mooie landgoed ergens in Engeland, en die is daar bij de schuren van zijn huis, Leacock Abbey, je kunt het nog steeds bezoeken, is hij dus ook maar eens wat dingen gaan neerzetten en heeft hij bezen daar neergezet. Hij had het ook kunnen tekenen. Hij heeft hem neergezet om te gaan fotograferen.

Dus dit is neergezet om gefotografeerd te kunnen worden. We gaan eventjes nog een beetje kijken naar wat heeft die Fox Talbot wel gedaan heeft. Niet alleen had hij dus ook een techniek uitgevonden, maar hij had er ook vrij snel ideeën mee wat hij er mee kon.

Dit is nog eventjes een van zijn eerste technische probeerselen. Maar meteen nadat hij hoorde van wat Daguerre in Parijs deed, dacht hij ik moet daar toch eens heen, want ik moet daar gaan praten, want het lijkt alsof Daguerre iets aan het weggeven is van mijn uitvinding. Het bleek zijn uitvinding niet te zijn, maar wel hetzelfde resultaat, namelijk dat je een foto kunt maken.

En Talbot die fotografeerde bijvoorbeeld hier, dit is in Londen, je wordt Nelson's Column op Trafalgar Square gebouwd, hij heeft daar een foto van gemaakt, dat is dus de eerste fotografische afbeelding van. En Talbot die merkte bijvoorbeeld, en daar heeft hij ook over geschreven, van "Hé, potdikkie, je krijgt ook allerlei onzin zomaar in beeld." Dus hier op de schutting daar omheen, de bouwschutting, daar zijn allemaal affiches geplakt van reclames voor, wat ook.

En hij realiseerde zich van "Oh ja, die krijg je zomaar mee. Een schilder kan overslaan wat hij wil overslaan, een fotograaf krijgt alles gratis mee. Hij ontdekte wel dat dat een eigenheid van fotografie is.

Dat alles erop komt. Hij is naar Parijs gegaan, deze foto heeft hij in Parijs gemaakt. Hij heeft in Parijs al op een verdieping geslapen en uit het raam een foto gemaakt.

Hij had zijn methodiek al zo ver ontwikkeld dat hij dat zelfs al op reis meenemen kon doen. Het neemt niet aan dat hij daar een hele hotelkamer heeft moeten verbouwen. Misschien dat de ramen moeten afschermen.

Nog een foto van hem uit Parijs, de kerkte Madelaine. Dat heeft nog steeds te maken met die lange belichtingstijden. Die zorgen ervoor dat alles wat beweegt, een vaar gewaast wordt.

Als je goed kijkt zie je wel vlekken in die foto. Hier zie je nog een schim van een koets. Tijdens de belichtingstijd heeft daar een koetsje een tijd stilgestaan.

Eigenlijk best heel mooi. Je zou eigenlijk denken van zo zou je vaker moeten fotograferen. Dan ben je meteen al je toeristen uit beeld kwijt.

Maar ja, moet je wel je kamer op een statief zetten. Moet je wel een heel donker filter gebruiken, want onze spullen zijn heel gevoelig. Maar goed, dit fotootje, het is een negatiefje.

Dat is het origineel van Fox Talbot. Daar zie je, dat zie je ook in negatief, want daar zit een meneer op een stoel en die houdt een boek in zijn hand. Het boek wat hij in zijn hand houdt heet 'The Pencil of Nature'.

Het potlood van de natuur. Het boek wat hij in zijn hand houdt is een album wat Fox Talbot heeft gemaakt. Hij drukte er dan een stelletje foto's af, die plakte die op bladen en daar hadden mensen een soort abonnement op en als je een aantal verzameld had en je bundelde die in een mooie kaft dan had je dus het complete boek.

Falk Stalbot had meteen bedacht foto's lenen zich ideaal om boeken van te maken. En eerlijk gezegd ik geloof dat ook. Kijk maar, ik heb niet voor niks natuurlijk wat kasten vol met boeken verzameld.

Schilderijen moet je eigenlijk in het echt zien. Die hebben formaat en oppervlak. Foto's zijn juist heel mooi voor boeken.

Dat begreep Foks Talbot al. Dus dit is een fotoboek, 'The Pencil of Nature', wat we moeten beschouwen als het eerste boek waar foto's die met een camera gemaakt zijn, ingeplakt zijn. Daar heeft iemand eerder al andersoortige fotootjes gemaakt vlak ervoor, maar dat was niemand.

Er waren geen opnames met een camera. En die meneer die daar zit, dat is Nikolaus Henneman. Volkstalbot woonde in Engeland en Nikolaus Henneman was een assistent van hem.

Hij werkte daar. En Henneman ging helpen bij de fotografische experimenten van zijn baas. En Henneman, een Nederlander dus, is eigenlijk de eerste fotoassistent ter wereld.

En Henneman poseert hier met dat boek in zijn hand. Later heeft Henneman dus gezegd tegen Fogelstalbot, van, kun jij niet, mag ik dat niet ook gaan doen? En die heeft een soort licentie gekregen op dat proces, dat procedé van Volkstalbot en die is een eigen studio begonnen waar ze fotoafdrukken konden maken. Reproducties van kunst en landschappen en zo.

Ja, want wat moest er nou gebeuren met de fotografie? Kijk, ik heb hier maar eens eventjes een verzamelingetje. Onder dit oude plaatje een tekening nota bene. Je ziet hier het interieur van een fotostudio.

Hier zit iemand te poseren. In deze foto staat het interieur van de eerste openbare daguerreotype studio in Europa. Maart 1841.

Dus in september is pas bekendgemaakt aan de wereld dat de daguerreotype mogelijk was. Toen moest je nog de bouw tekeningen gaan bestellen en een bedrijfje gaan beginnen. En dus nog geen half jaar later opende de eerste fotostudio al.

Een portretstudio waar mensen een portret van zich konden laten maken als de Gerotype. Dit soort portretjes, deze is dan uit 1852. En al heel snel gingen mensen ermee aan de handel.

Deze foto komt uit het mapje van de schilder de Lacroix. De Lacroix liet modellen fotograferen zodat hij dat kon verwerken in zijn schilderijen. Oké, modelstudies, ja, want een model moet altijd heel lang stil zitten.

Maak een foto, dan zit ze stil. Wetenschappelijke studies, dit lijkt wel een stilliggende hand. Misschien zat de hand nog wel aan iemand vast, laten we hopen dat die hand nog aan iemand vast zat.

Volkstalbord heeft ondertussen ook een slimme uitvinding gedaan, namelijk bij zijn eerste opnames, zoals die die we eerder zagen bij dat raam, had hij een vrij lange belichtingstijd. Want hij wachtte net zo lang totdat hij in de camera glurend door een glaasje kon zien, oh ja, de foto is aan het opkomen. Op een gegeven moment ontdekte hij dat hij met een veel kortere belichtingstijd kon werken als hij die foto na de belichting ook ging ontwikkelen.

Dus hij ontwikkelde, na een jaar of twee kwam hij op het idee dat er ook nog ontwikkelaar bestaat. Waardoor hij dus met veel kortere belichtingstijden aan de slag kon. Dat procedé, het calotypie, dat is eigenlijk het meest geslaagde procedé.

Want als ze zegt die daguerotypie van folies op een metalen plaatje is wat onhandig, want je kan er geen afdrukken van maken. Terwijl met de plaatjes van Fokstalbot kun je ook goed afdrukken maken. Dus de CaloTipi van Fox Talbot is eigenlijk de uitvinding geworden waar we tot aan de digitale fotografie op voortgeboete duurden.

Namelijk zilverzouten. Ja, zilverzouten niet meer op papier, want papier heeft een groot nadeel. Ik ga je laten zien wat er gebeurde daar niet lang daarna.

Zijn de mensen begonnen om negatieven te maken op glas. Dit is een glazen negatief. Dit is een origineel, je kunt het zien.

Het is een heel mooi wit zilver. En als je hem tegen een witte achtergrond houdt, dan kan je ook wel zien, dan zie je dat dit een negatief is. Ik heb het negatief in mijn eigen donkere kamer een keertje afgedrukt.

Dan krijg je dit elegante fotootje. Ja, ik zou zeggen de dikke en de dunne op de fiets. Nou, komisch fotootje.

Een keertje op een rommelmarkt gevonden dat negatief. En gedacht, hé, dat is grappig. Ja, wat was nou het bijzondere van dat glas? Kijk, glas is nog veel beter doorzichtig dan papier.

Alleen, hoe maak je zelf een zout? Hoe plak je dat op glas vast? Dus toen ze eenmaal daar het onderlaagje voor gevonden. Dat was op basis van eiwit. Toen konden ze foto's gaan maken op glas.

En zo is de fotografie in een aantal stappen technisch gezien steeds beter geworden. We komen op nog wel een paar stapjes terug. Goed, we gaan weer verder.

Goh heeft dus zijn licentie openbaar gemaakt en andere mensen zijn ermee gaan werken. Nu is er iets bijzonders gebeurd. In Edinburgh heeft een fotograaf, Robert Adamson, die heeft een studio ingericht, begin jaren '40, 1840, 1842, heeft hij zijn studio geopend, met het procédé van Fox Talbot.

En die maakte daar fotootjes. En op een gegeven moment kwam daar de schilder David Octavio. Is heel bij hem op bezoek en die zei ik heb gezien dat u fotootjes maakt dat bestond dus pas twee jaar kunt u mij helpen wat was het geval er zou een bijeenkomst zijn in edinburg waar de meesterlijke bij elkaar kwamen.

En heel de kunstschilder dacht, daar wil ik een schilderij van maken. Uiteindelijk heeft hij dat schilderij ook gemaakt. Je ziet er hier een afbeelding van dat is een gigantische schilderij waar 400 mensen op staan.

Maar hij vroeg aan Adamson, die mensen komen maar een paar dagen bij elkaar, kunt u daar foto's van maken? Ja, zei Adamson, ik denk dat dat kan. En die twee zijn dus een samenwerking aangegaan waarbij de mensen van die bijeenkomst in groepjes poseerden naar de aanwijzingen van de schilder. Hoe moesten ze zitten, hoe moesten ze kijken, wat moesten ze aanhebben, hoe moet het licht vallen? En waarbij Adamson de techniek van de fotografie deed.

Dus Hilde kunstenaar, Adamson de fotograaf. En die samenwerking die beviel zo goed. Die twee mannen die hebben vier jaar lang samengewerkt.

Toen is Adamson overleden. Dus vandaar dat het maar vier jaar geduurd heeft. En die hebben in die vier jaar, behalve al die fotootjes voor dat schilderij nog veel meer portretjes gemaakt.

Visserslui en muzicerende jonge mensen, oude heren. Die hebben in die vier jaar tijd 3000 foto's gemaakt. Dat vindt een hedendaagse, in nu, 2022, portretfotografen een groot aantal, als je niet standaard door kunt draaien.

Die mannen moeten als idioten gewerkt hebben. 3000 foto's in 4 jaar tijd. Van allerlei.

Ja, mensen. Dus papieren negatiefjes, papieren afdrukjes. Het is een onvoorstelbare grote hoeveelheid.

En dat met een techniek die gewoon nog niet uitgegronden was. Maar het zijn dus portretjes. Dus nou ja, wat kan je met fotografie? Je kunt portretjes maken, want we zitten in het hoofdstuk.

Wat kan je eigenlijk met fotografie? Nou, bijvoorbeeld dit. Portretjes maken om na te schilderen. De meeste van die portretten werden niet meer nageschilderd, want mensen wilden die foto's dus wel gewoon hebben.

Edinburgh, Schotland. We komen bij een ander duo. De Gebroeders Bisson.

Le Frère Bisson. En die dachten, ja maar je moet op pad gaan om foto's te maken. Niet hier in de buurt portretjes, je moet op pad.

En die mannen die zijn met expedities bijvoorbeeld de Mont Blanc opgeklommen. Zie dat voor je, een kist met negatief materiaal. Camera's, daar is nog wel eens een camera een berg af gedukkeld.

Ja, want die kwamen dus thuis met foto's van plekken waar normaal nooit iemand komt. En die werkten ook op zulke grote platen. Die maakten grote negatieven.

Ook al op glas. En ja, dat verkocht leuk voor mensen zijn. En dan wil ik wel eens weten hoe het er precies uitziet op plekken waar we normaal niet komen.

En kijk, heel opmerkelijk wat ik in hun oeuvre tegenkwam. Deze foto van de Notre Dame. Voor de goede kijker onder ons.

Dit is de Notre Dame zonder dat puntje erop. Dat puntje is er pas geleden vanaf gebrand. Maar toen de gebroeders Bisson de kerk fotografeerde, was dat puntje er nog niet.

De kerk is weliswaar uit de middeleeuwen, maar dat puntje is van de jaren 1860 ofzo. En die gaat nu weer hersteld worden gelukkig. Dus binnenkort.

Maar dit is nog een foto van de Notre Dame van voor die tijd. Voor mensen die buiten Parijs willen zien hoe de Notre Dame eruit ziet. Je ziet hier op de voorgang, daar liggen allemaal stenen, dus ze zijn blijkbaar aan het restaureren.

En hier een portretje van Honoré de Bazard, de literaire schrijver uit Frankrijk. Die maakte ook portretjes. Stadsgezichten, landschappen, portretten, geenseigneerde portretten.

Wat kan je allemaal nog meer? Die gebroeders Bisson hebben ook meerdere keren door een feestje heen geprobeerd te werken. Foto series te maken, het bleek toch moeilijk te verkopen de hele tijd. Er zijn veel fotografen uit de begintijd van de fotografie die toch uiteindelijk maar een korte carrière hebben gehad.

Ook tegenwoordig bij soms was het moeilijk. Een ander die dus maar een korte carrière had gehad, maar ook een zeer opmerkelijke, is weer, ik kom weer bij een Engelsman, Roger Fenton. Roger Fenton was eigenlijk jurist en had voor zijn hobby een fotogroepje om zich heen verzameld.

En dacht op een gegeven moment, nou dat ga ik doen. Ik ga foto's maken. En die kregen voor elkaar.

Hij had blijkbaar connecties op de juiste niveaus, dat hij een portret van de koningin Victoria mocht maken. En hij mocht op reis. Op een gegeven moment is hij naar Rusland gegaan omdat daar een brug werd gebouwd.

Die mocht hij fotograferen en toen kwam hij terug. Toen zei ze, oh, jij bent ook goed onderweg. En toen is hij naar de Krimoorlog gegaan.

De Krimoorlog van 1855. Maar je ziet dus dat hij bijvoorbeeld ook stillevens fotografeerde. En dit is een foto waar hij bij een station ergens op de Krim stond te fotograferen.

Je ziet hier ook weer dat er bewogen mensen tussen staan. Dus ook dit gaat met opnames met lange sluitertijden. Daar komen we zo nog eventjes op.

Ik kwam deze foto van hem, die is toch ook echt op dit formaat pas geleden tegen op een tentoonstelling in het FOM in Amsterdam. Daar was een tentoonstelling over voedsel en er hing een origineel van Fenton. Dus dan zie je ook hoe die er echt uit ziet.

En dus na 170 jaar is dat fotootje nog prima te bekijken. En hij maakte ook bijvoorbeeld van dit soort tableau vivants waar mensen verkleed als toneelspelers. Dus een soort toneelstuk is hier.

In beeld gebracht. Oké, en nu komt deze beroemde foto, want er is tot op de dag van vandaag discussie over. Roger Fenton, als gezegd, hij was naar die krim oorlog gegaan en heeft daar in een vallei deze foto gemaakt.

En deze foto die gaat over oorlog. Kijk even goed mee, je ziet hier een vallei, daar groeit wel helemaal niks. Maar hier liggen allemaal grote kanonskors, van die ronde, ja, ijzeren of looien of stenen bollen.

Dat ligt ermee vol. En in die greppel ligt er ook een heleboel. Hij is thuisgekomen met een paar honderd foto's, maar hij kwam ook met deze foto thuis.

Kijk even goed, dat lijkt dus op dezelfde plek. Is ook op dezelfde plek. Zijn statief is tussen die twee foto's eigenlijk niet verplaatst.

Hij heeft dus op die plek twee foto's gemaakt. En het verschil is dat op deze foto liggen allemaal kogels op de weg en daar niet. Daar is dus iets gebeurd tussen die twee opnames.

Dus of de kogels zijn weggehaald of de kogels zijn op de weg gelegd. En daar is enorm onderzoek gedaan en op een gegeven moment, niet zo heel lang geleden, zijn mensen maar weer serieus gaan kijken naar die foto's en toen ontdekten ze dat er hier op de voorgrond ook kiezelstenen te vinden zijn die op de ene foto lager liggen dan op de andere. Nou, als je hier iets gaat verplaatsen dan heeft er dus iemand kogels verplaatst, maar niet kiezelstenen.

Dus we weten zeker dat de foto's van waar de kogels op de weg liggen is de laatste van de twee. Oftewel, iemand heeft na deze opname die kogels weer teruggelegd op de weg. Dus waarschijnlijk is het zo gegaan dat die kogels daar gelegen hebben, dat Fenton dacht, ik ga daar fotograferen.

En toen hij aankwam had iemand die weg alweer vrijgemaakt. Want met die kogels is het natuurlijk lastig als je daar met paarden en wagens nog overheen wil. En dat Fenton na één opname heeft gedacht, tja, het is nog een beetje kaal daar.

Die heeft dus kogels teruggelegd op dat pad. Vandaar ook dat ze zo egaal verdeeld liggen. En alleen maar hier en daar niet.

En toen is die opname gemaakt met die kogels. Als een hedendaagse oorlogsfotograaf zoiets uithaalt, dan heeft hij toch al een probleem, zullen we maar zeggen. Maar hij zei, ja hoor, dit is realiteit, zo ziet de foto er beter uit.

Dit is het verhaal van de oorlog namelijk, er wordt geschoten en de weg ligt op een gegeven moment op de kogels. Nu kunnen we er weer van lachen. Tenminste om die fotografie, niet om oorlog natuurlijk.

Hij is de eerste oorlogsfotograaf geweest. Maar in opdracht, niet helemaal van de vrije journalistiek, zullen we maar zeggen. Het was meer omdat hij met een beeld thuis moest komen waarmee de bevolking in Engeland moest weten van oké, het is goed dat wij die oorlog in de krim.

.. En nou ja, waarom die oorlog daartoe was dat is een heel verhaal, maar daar gaat het nu vandaag niet over.

Maar ook Fenton was na tien jaar fotograferen er klaar mee en heeft zijn advocatenpraktijk weer opgepakt en was hij uitgefotografeerd. Stillevens, toneelfoto's, oorlogen. Was nogal een boel.

We komen bij een volgende meneer aan, dat is Gustave Le Gray. En Le Gray heeft niet alleen maar prachtige foto's gemaakt, veel zeelandschappen. Ik heb hier twee waar je ook nog zo'n mooie driemasten hier ziet en een mooie Een schoenen denk ik, als je dat daar zo op de zee ziet liggen.

En die heeft ook wel uitspraken gedaan over fotografie, dus die was ook wel een beetje theoretiserend ermee bezig. Dus die fotografeerde landschappen. En hij zei "It is my deepest wish that photography, instead of falling within the domain of industry, of commerce, will be included among the arts.

" Dus hij zei "Ik hoop dat fotografie toch echt een kunstvorm wordt." En hij zei "De hele toekomst van fotografie is op papier." Daarmee bedoelde hij ook "Stop nou met die daguerre typieën.

" Want laat we wel zijn, na een jaar of tien had iedereen wel door van "Ja, dat is leuk, die fotootjes op die kopere plaatjes." Maar je kunt beter met dat papier en nog beter dus met het glas wat eraan zat te komen fotograferen. Gustave Le Gray heeft met die zeelandschappen het wel voor elkaar gekregen dat deze foto ook een aantal jaren terug de duurste foto is geworden in de kunsthandel.

Later zijn er van die slimme, moderne kunstmannen overheen gegaan, maar in de oude fotografie is dit toch wel de duurste foto geweest ooit. Gewoon een afdrukje. En gelukkig hebben we hier in het Rijksmuseum een hele collectie van werken van Gustave Le Gray.

Maar je ziet ook wel dat dit is gemaakt met het compositiegevoel van een kunstenaar. Dus Le Gray zegt, ik wil daar eigenlijk kunst mee maken. Ik heb nog een fotograaf, Cheryl Negre.

We zijn weer eventjes terug in Frankrijk. En die bedacht, ja je kunt natuurlijk op straat fotograferen, straatscènes. Dat is meteen al een beetje een voorbode van wat hierna gaat komen.

Maar hij liet dus jonge mensen poseren. Het lijken snapshots, maar dat was een beetje te veel van het goede met de techniek van die tijd. Hij liet kinderen hier bijvoorbeeld, straat schuimers en een handelaar die met een kistje spullen langs de deuren gaat poseren omdat hij daar afbeeldingen van wilde maken.

Ja, dus je ziet dus dat de mensen die fotografeerden in die beginjaren, die moesten zich toch een beetje, ja, kijken naar van, eerlijk gezegd, hoe het eruitziet. Wat kan je eigenlijk afbeelden? En ze merkten dat je bijna alles kan afbeelden. Mensen op straat, landschappen, stillevens.

Het is vrij ruim. Maar voor wie ze dat deden en waarvoor, dus in de fotografie was Rijkmaak maar er eigenlijk maar..

. Er waren maar twee markten die echt liepen. Dat was de portretmarkt van mensen die gewoon naar de fotograaf ging.

Dan had je er wel een portretje mee hebben. En ja, de markt van de foto's die onder de toonbank werden verkocht, zeg maar, waar dames op stonden. En het lijkt te komisch om het te bedenken, maar zelfs historici zijn het erover eens dat dat in de beginjaren de enige twee markten waren.

De andere fotografen hebben gelukkig hun werken goed gemaakt en die zijn bewaard. En het bijzondere is dat de beschrijving van de geschiedenis van de fotografie, die is pas 100 jaar na de uitvinding van de fotografie gemaakt. Het was pas in de jaren 1930 dat kunsthistorici de fotogeschiedenissen zijn gaan beschrijven.

En die moesten dus terug gaan zoeken naar wat is er eigenlijk in oude verzamelingen. Er waren natuurlijk wel gezelschappen zoals de Royal Photographic Society en die verzamelden alle foto's. En er waren natuurlijk ook al tijdschriften waarover fotografie werd geschreven.

Dus er waren wel wat namen bekend. Er waren ook wel wat archieven waar foto's in lagen. Maar hoe dat nou precies zat en wie wat deed en wie wat beïnvloedde en waar het over ging, is eigenlijk pas in de jaren 1930 goed beschreven.

Vandaar dat ieder boek over de geschiedenis van fotografie, ik heb een heel rijtje staan, beschrijft eigenlijk die beginjaren allemaal ongeveer hetzelfde. Wat ik je nu vertel, ik heb het ook niet meegemaakt, heb ik ook uit die boeken die de geschiedenis beschreven hebben. En dat deze namen die we nu hebben langs zien komen, zijn eigenlijk wel de grootheden van die tijd.

Dus als we dat even samenvatten. Fotograferen is verhalen vertellen. Dat mag duidelijk zijn.

Een foto gaat eigenlijk over het verhaal. Alles wat zichtbaar is kan gefotografeerd worden. Oké, alles wat zichtbaar is kan gefotografeerd worden.

Maar het licht. Niet per se ook de kleur. Maar je kunt in ieder geval niet beweging fotograferen, je kunt geen temperaturen fotograferen, je kunt geen geuren fotograferen.

Alles wat zichtbaar is kan gefotografeerd worden. Portretten, naakt, landschappen, gebouwen, gebeurtenissen, stillevens. De werkelijkheid geanceneerd.

Fotos maken en foto's bekijken zijn twee gescheiden werelden. De fotografen die foto's maken doen dat meestal om in een andere context bekeken te worden. Tot zover eigenlijk het stukje over het bedenken van wat gaan we fotograferen nu we dat kunnen.

Vandaar dat ik de vraag stel aan het eind van dit hoofdstuk, wat zijn jouw onderwerpen? Voor wie maak jij je foto? Wat komt er eigenlijk op jouw foto te staan? Als jij je camera pakt, ben je je dat bewust dat je daar een zoektocht van kunt maken en dat je dan overal kunt komen.

Start je 14 dagen gratis proefperiode

Geschiedenis van de fotografie

Wat vinden leden van Geschiedenis van de fotografie?

Zo beoordelen onze leden ons

Bekijk meer ervaringen van leden

Populaire cursussen

Online Fotografie cursussen

Cursussen De Basis van Fotografie

Cursussen Fotografie

Cursussen Lightroom

Cursussen Photoshop

Cursussen Luminar

Cursussen Creatieve Fotografie

Cursussen Natuurfotografie

Cursussen Landschapsfotografie

Cursussen Dierenfotografie

Cursussen Portretfotografie

Cursussen Studiofotografie

Cursussen Bruidsfotografie

Cursussen Productfotografie

Cursussen Ondernemen

Cursussen Videografie

Cursussen Apps

Cursussen Overige