Transcriptie: Naturalisten

Ja, we gaan het hebben over de naturalisten. Naturalisme is een woord dat in de 19e eeuw werd gebruikt voor kunstenaars die zeiden we gaan de werkelijkheid weergeven zoals die in het echt is. Dat is een woord dat eigenlijk vanuit de literatuur is gekomen.

Begin 19e eeuw nogal wat romantische schrijvers, Walter Scott, die schreven over ridders en dergelijke, heel romantisch. Daarna kwamen mensen als Mark Twain en die gingen eigenlijk veel meer schrijven over hoe het leven echt was. Dat was wel een soort openbaring dat de werkelijkheid ook verhalend voldoende kan zijn om iets interessants op te leveren.

En ook fotografen gingen in die strooming dus mee. Voor een deel ook onbewust natuurlijk, maar we hebben net de wat romantische kijk van de picturalisten gezien. En we gaan het over de naturalisten.

We niet per se dat daar ruzie tussen was, hoewel er wel discussie was over van waar moet fotografie eigenlijk aan voldoende. Ik heb in het vorige hoofdstuk gezegd dat verhalen vertellen een belangrijk ding is. En als fotografen zeggen van nou weet je, we hebben eigenlijk voldoende aan de werkelijkheid, want fotografie is natuurlijk wel bij uitstek een techniek waarmee je de werkelijkheid kunt vastleggen.

Laten we dat eens doen, want daar bleek ook wel vraag naar te zijn. Niet iedereen is romantisch en ingesteld om mooie verhaaltjes te kijken. Sommige mensen willen gewoon weten hoe zitten zaken eigenlijk in elkaar.

En een aantal fotografen die zeiden van Nou, weet je wat, we gaan met onze camera op pad en we gaan de wereld vastleggen zoals de wereld is. En bijvoorbeeld Francis Frith, de maker van deze foto's, die ging op reis, we besloten over midden 19e eeuw stoomtreinen. Stoomschepen, de eerste toeristische reizen.

En ja, die ging op pad en die ging de piramides fotograferen bijvoorbeeld. Of de Tempelberg in Jeruzalem, ja, als je toch die kant uit bent. Die foto's werden redelijk groot afgedrukt en in albums geplakt.

En ja, daar was wel markt voor. Mensen wilden wel die albums hebben. Zoals we nu 's avonds zitten en denken van zo, laat de Netflix maar op ons afkomen.

Ja, soms kun je denken van oké, als je Netflix heb, waarom zou je nog op reis moeten? Je kan net zo goed op de bank gaan zitten. Dat zo'n soort gevoel moeten de mensen ook gehad hebben toen ze die eerste foto albums kregen met reizen van ver weg. Zo van ja, als je de foto's kunt zien van de piramide, kun je echt zien hoe die eruit zien, hoe groot die zijn, hoe het leven daar is.

Ja, dan hoef je de deur niet meer uit. Je koopt een album en je gaat bladeren. Ja, reisboeken.

Maar dan met dus echte ingeplakte foto's. Zo waren er ook mensen die een stapje verder nog gingen, zoals bijvoorbeeld Félix Beato. Die is zo rond de tijd dat Japan zijn grenzen opende die kant uitgetogen en heeft daar foto's gemaakt.

Dat was dus nieuw. Dus de allereerste foto's van hoe het oude Japan eruit zag dat is aan de hand van de foto's van Felice Beato. Die fotografeerde daar.

En denk nou niet dat hij ook de kleuren fotografeerde want dat is niet zo. Hoewel, het is natuurlijk wel kleur in de foto. Maar het is wel een zwart wit foto waar hij met een inkt kwastje later kleurtjes op heeft gehaald.

Beato kwam terug met foto's waar Mark voor was, van mensen die gewoon wilde weten van oké, hoe ziet het er daar eigenlijk uit? Hoe leven die mensen dan? En hij heeft niet alleen de folklore van Japan gefotografeerd, die op dat moment misschien nog wel echt gewoon was, maar ook de gruwelen. We kennen ook foto's van hem waar die op strafterreinen heeft gestaan waar mensen gestraft werden. Maar ook heel liefdelijk groepjes dames die in hun kimono op pad zijn naar een theeceremonie of wat ook.

Hij maakte dus de foto's voor de mensen hier over daar. De discussie die nu loopt over van moet je niet de mensen de foto's niet over zichzelf moet laten maken en die delen. Nee, dit is dus onze kijk, noem het maar even de westerse kijk op de verre landen.

En daar is, was, behoefte aan. Ik zei net al, er was ook wel discussie over pictogramma. Naturalisten versus naturalisten.

De foto's die hier zitten, foto's van Peter Henry Emerson, dat is wel een mooi voorbeeld erin. Want die Emerson was niet alleen maar bezig met fotografie, maar die was ook al heel erg aan het theoretiseren. Dus die schreef brieven en stukken en teksten over hoe je over fotografie moest denken en dat stuurde hij aan fotoclubs, want in die tijd, de tijd dat Emerson fotografeerde, 1870/80, toen had je al fotoclubs.

Dus waar fotografen bij elkaar kwamen en dan zei hij hoe dat moest zijn. En Emerson die claimde dat foto's naturalistisch moesten zijn. Je moest op een foto weergeven hoe de werkelijkheid is.

En Emerson die fotografeerde in East Anglia, dat is zeg maar boven Londen, daar in die vlaktes, waar arme vissers in het land werken en wat je hier bijvoorbeeld ziet op die foto, je denkt heel eventjes dat dat een romantisch plaatje is van een jonge man die roeit en dat zijn vriendin een leli uit het water haalt en dat is absoluut de charme van die foto. Maar dat is het niet. Het zijn vissers die algen bij elkaar rapen en dat wordt gedroogd en dat wordt gebruikt voor veevoer of zoiets.

Hij zei dus ik wil het gewone leven van de boeren die hier hard werken fotograferen. Dat is absoluut een naturalistische houding. En hij wilde het ook zo fotograferen zoals het werkelijk is.

En hij zei, en dat zeeft hij dus ook aan mensen, dat is belangrijk, dat is waar fotograferen over gaat, zo moet je het doen. Het raar is dat hij na een tijdje dus merkte dat op zijn foto's geen focus te leggen was. Dus terwijl hij zich wilde concentreren op wat daar gebeurt, kwam er in zijn foto zoveel scherp in beeld dat hij zich realiseerde van ja, maar dan dat wat ik wil vertellen, dat zie je dan niet goed.

Dus hij ging in zijn foto's bewust wat onscherpte langs de randen maken, zodat de aandacht gericht werd op dat waar hij het over wilde hebben in zijn foto's. Dus het is een beetje een vreemde dat iemand zich uit Het is een naturalist, maar een houding gaat aannemen die toch weer een beetje bij de picturalisten past. Maar goed, theoretisch gezien zei hij dus dit gaat over de werkelijkheid, dit is wat het is.

Het is ook zo dat hij dus na een jaar of tien, nadat hij zich hard had uitgesproken voor het naturalisme, daarop teruggekomen is. En aan de fotovrienden brieven stuurde van jongens ik heb me vergist, fotografie dient toch ook eigenlijk een ander doel. Het gaat er over wat je te vertellen hebt en niet per se over hoe de werkelijkheid is.

Het is een vrij curieuze dat iemand die zich echt theoretisch uitspreekt, misschien wel als eerste, dat hij zelf tot de conclusie komt van 'Ja, maar wacht, het zit toch anders' en dat de echte werkelijkheid van de fotografie nogal daarop varieert. Maar dat is wel iets wat we natuurlijk in heel veel fotografische carrières tot op de dag van vandaag tegenkomen. Je begint met een uitgangspunt, met een nieuwsgierigheid, met een zoektocht in de fotografie en dat evolueert.

Na een tijdje buigt zich dat een beetje om. Als je in foto boeken inkijkt waar de oevers van fotografen in staan, die hebben heel vaak in verschillende periodes in hun fotografische leven verschillende houdingen aangenomen over hoe ze tegenover de fotografische vertaling van de wereld staan. Is het die innerlijke wereld? Is dat de buitenwereld? Hoe vertaalt zich dat in het beeld? Voor wie doe je dat? En Emerson is daar absoluut een voorbeeld.

Goed, maar we zitten nog in het hoofdstukje van de naturalisten waar deze twee wat mij betreft romantische, bijna pictorialistische plaatsen in vallen. Maar laten we het eventjes in die periode houden en ons afvragen van oké, wat werd er dan gefotografeerd? Nou, bijvoorbeeld de echte werkelijkheid, want ik zei net er waren twee markten voor fotografen, portretten en de fotootjes onder de toonbank, maar een enkeling fotografeerde echt in opdracht een soort technische fotografie. De reproductie van kunst, Het was ook wel een markt, maar dat levert geen nieuwe afbeeldingen op, dus dat is een moeilijk dingetje in de fotografiegeschiedenis, want je kijkt naar een kunstwerk en niet naar de foto zelf.

Maar dit soort fotografie werd veel gedaan. In deze eeuwen, de 19e eeuw, de eeuw van grote bouwwerken, spoorbruggen. En zoals hier, het Paleis voor Volkspleit in Amsterdam.

Een Nederlandse fotograaf, Oosterhuis, fotografeerde veel van dat soort bouwprojecten. En het eindige staat het gebouw. En dat deed hij voor de bouwers, de aannemers, de bouwbedrijven, de architecten, de opdrachtgevers.

En ja, daar zijn dan altijd de middelen vrij ruim. Maar het publiek is maar heel klein, want die foto's die verdwenen in de bedrijfsarchieven van die ontwerpers als een soort bewijs van 'kijk hoe we het in elkaar gezet hebben'. Nooit bedoeld voor het publiek, maar bedoeld als bewijsstukken.

Ja, dat is wel een hele naturalistische houding. En het is pas veel later, eigenlijk pas de afgelopen 40, 50 jaar dat we uit die oude archieven die oude foto's zijn gaan halen van 'oh, wacht even, dit werd beschouwd als een document, gewoon om te bewijzen hoe zat het in elkaar, maar als we er nu naar terugkijken, Ik kan ook concluderen dat het eigenlijk een hele interessante fotografie is. Niet alleen door wat erop staat, maar ook over hoe het erop staat.

En die Oosterhuis, ja, er zijn in de laatste tijd ook wel boeken over hem gemaakt waar je denkt, ja, het is eigenlijk ook al interessante fotografie. Een soort wetenschappelijke fotografie, nooit bedoeld om kunstfotografie te zijn. Ja, wel als je er naar terugkijkt, wel de houding die bij toen paste van we gaan fotograferen, hoe het is.

En daar stond op de dag van vandaag natuurlijk behoefte aan. Heel anders en een voorbode voor wat er daarna kwam. Ja, het land van de toekomst, als het over de negentien eeuwen was natuurlijk Amerika.

Die in de 20e eeuw natuurlijk, de 20e eeuw is een beetje de eeuw van Amerika geworden, in de 19e eeuw zat dat eraan te komen. En ten tijde van de Amerikaanse burgeroorlog, dan hebben we het over midden jaren 60, waren er fotografen die op pad gingen om dat vast te leggen. En Abraham Lincoln, de president, die was zich er zeer wel bewust van dat hij foto's nodig had om steun te krijgen voor zijn houding.

Want Lincoln wilde nogal wat veranderen in zijn Amerika en daar moet je steun voor hebben. En hij heeft echt gemerkt dat als zijn afbeelding links en rechts verscheen, dat dat helpt om vertrouwen te krijgen. En hij liet zich zeer wel bewust vaak fotograferen.

Hij is veel gefotografeerd, Lincoln. En omdat hij daar natuurlijk voor een deel ook de opdrachtgever voor was, bepaalde hij ook hoe dat was. Dus hij staat er altijd op als de nette heer die niets te verwijten valt en dat is ook nog steeds hoe Amerikanen naar hem kijken.

Hij wordt nog steeds gezien als de grootste van alle Amerikaanse presidenten, de meest rechtvaardige. Goed, dat komt voor een deel dus door de beeldvorming die hij zelf heeft helpen ontstaan door zich zo vaak te laten fotograferen. De foto links, de foto van James Brady, die is naar de slagvelden toegegaan.

Maar op een slagveld valt niet zoveel te fotograferen. Want wat gebeurt er eigenlijk op een slag? Als iemand schiet, ja dat moment is niet te fotograferen. Dus die laat officieren en zo poseren voor het thuisfront en om te laten zien dat het prima gaat daar.

Deze twee fotografen, die Gartner en die Brady, die hebben ongelooflijk veel rondgereisd in die rumoerige tijd en daar flink wat foto's gemaakt. En daar hebben ze het Amerikaanse publiek flink mee geïnformeerd over van alles en nog wat. Met de suggestie van dit is hoe het is.

En als we dan toch in Amerika aangekomen zijn, deze meneer O'Sullivan links en Watkins, ja die gingen naar het Wilde Westen, maar niet om daar cowboys te fotograferen, maar in het Wilde Westen fotografeerde zij die eindeloze landschappen, die prachtige landschappen. Want er is nogal wat landschappelijke bijzonders te zien en voor de stedelingen aan de westkust, de oostkust, New York, dat soort, Washington, is dat ver weg. Dus ja, net als Friths die de piramides ging fotograferen, zo gingen ook Amerikanen de landschappen fotograferen en in beeld brengen.

En dat ging allemaal, dat ging de mooie fotoboeken in. Die waren echt bedoeld om als mooie platen over het mooie landschap bekeken te worden. Ja, nou kom ik bij Adam Clark Vroman.

Eigenlijk een amateurfotograaf, iemand die dus naast zijn werk dacht ik ga foto's maken, maar daar op een gegeven moment ook wel zich helemaal op toegelegd heeft. En die fotografeerde de toen al verdwijnende amateurfoto's van de Amerikaanse indiaanse cultuur en klederdrachten en mensen en gebouwen en ceremonieën en dergelijke. Ja, ook om te laten zien hoe het eraan toe ging.

Ik ben even in Amerika en dan komen we bij een bijzondere man. Je moet je je voorstellen. Je hebt die foto's rechts misschien wel eens gezien.

Edward Muybridge. Muybridge was wel al een beetje handig geworden in het fotograferen. En inmiddels waren ook met de voortschrijdende techniek de mogelijkheden ontdekt hoe je met korte belichtingstijden foto's kunt maken.

Heb je een grotere lens nodig en hogere gevoelige materialen, betere ontwikkeltechnieken. Maar goed, dat had hij op een gegeven moment wel voor elkaar. En toen zat hij eens een keertje met iemand te babbelen en iemand die zei van kan jij dan als een paard rent een foto maken? En iemand heeft hem de vraag gesteld.

Kan jij een foto maken waarbij je ziet dat bij een galoperend paard tijdens die beweging soms alle vier de hoeven tegelijk van de grond af zijn? En dan heb je een paard die bedacht heel snel van ja, ik kan natuurlijk niet een paard langs laten rennen en een keer op de knop drukken. Weet je wat, ik zet hele rijcamera's neer en dat paard rent er voorbij en er zijn touwtjes die aan de afdrukknop vast zitten en als het paard er langs rent dan drukt hij zelf op momenten die hij daar is de camera af, de foto af. En dus nou, stel camera's op een rij, allemaal touwtjes verspannen, een galopperen paard door al die touwtjes heen en verduveld, dan krijg je een hele rij.

En in een van die foto's kan je dus zien hier dat het paard, wat heel snel beweegt op deze foto trouwens ook, alle vier de hoeven van de grond. Yes! Nou, antwoord is gegeven. Er zijn meer mensen die dat soort technieken zijn gebruiken.

Die foto daarnaast van Thomas Eakins, waar iemand met een polstok springt en ook allemaal fotootjes met lampjes. Maar goed, die Marbridge die had de smaak te pakken en Marbury's die is met geld van diezelfde geldschieten en van universiteiten is die series gemaakt van die fotootjes, allemaal fotootjes op rij. En niet een paar, maar duizenden.

Anatomische foto's, dus waar je mensen trappetjes op ziet klimmen, mensen vasen om ziet gieten, waar dieren langs lopen, waar mensen met ballen gooien, Aangeklede mensen, heel veel blote mensen ook, dat was allemaal blijkbaar anatomisch belangrijk. Als wij nu die fotootjes van Marbridge snel achter elkaar bekijken, dan ziet dat eruit als een filmpje. Het is een filmpje.

Het punt is, Marbridge heeft dat nooit gezien. Marbridge had geen manier om die fotootjes snel achter elkaar te bekijken. Wij hebben het wel en ik ben een filmpje tegengekomen op internet waar iemand een aantal van die Marbridge fotootjes als een filmpje gemonteerd heeft.

Dus kijk daar even naar, het duurt een minuutje. Dit zijn dus allemaal losse fotootjes die met moderne techniek als een filmpje in elkaar gezet zijn. Ja, dus Marbridge.

Je kunt geen boek maken over de geschiedenis van de film zonder het hebben over het werk van Marbridge. Maar kijk hier op de achtergrond, daar zie je zelfs streepjes op de muur staan alsof je precies zou willen natekenen hoe een anatomische beweging gaat. Ja, hier loopt gewoon een dame langs.

Hier staat een meneer met een...

Ja, in zijn doodje zou ik zeggen. Die staat met een pikhavel in de grond te hakken. Deze mevrouw, ja, gaat in bad of zo.

Maar alsof het een studie is. Ja, eigenlijk heeft het ook iets heel aandoenlijks, iets heel komisch. Maar hij heeft dus duizenden van dit soort bladen foto's gemaakt.

Het is eigenlijk zijn ze ook van een ongelofelijke schoonheid en gelukkig wordt het werk ook nog steeds gereproduceerd en in boeken afgedrukt en het is ook nog gewoon te koop. Edward Muybridge. Maar goed, nu hebben we dus in één keer een sprongetje gemaakt van foto's naar beweging.

Marbridge bewijst met deze series dus dat meerdere foto's achter elkaar toch een bewegend beeld opleveren. Dat kennen we van tekenaars niet. Dus dat is wel eventjes wennen, zal ik maar zeggen.

Dat je dus een beweging kunt vastleggen. Dat is wel wennen. En nogmaals, Marwitz heeft het zo nooit gezien.

Die heeft alleen maar gedacht dat het zou kunnen. Dat duurde nog eventjes voordat dat werkelijk kon. Maar als we dan toch zoeken naar de vervolgstappen van wat kan je eigenlijk met fotografie.

We hebben net bij de foto's van Beato al gezien dat je een foto kunt inkleuren. Dan krijg je dus kleurtjes die ongeveer met de werkelijkheid overeen komen. Marberits heeft laten zien dat er beweging mogelijk is.

We hebben het dus over 1880. En de volgende zoektocht naar de fotografie is natuurlijk of je in een foto ook diepte kunt zien. Ja, dieptesuggestie is natuurlijk mogelijk.

Groot en klein en scherp en onscherp en licht en donker. Lijnperspectieven, die kennen we allemaal. Maar echte diepte, die kunnen wij als mensen kijken omdat we met twee ogen kijken.

Nou ja, wat nou als je met twee camera's kijkt? Nou, dan krijg je dus dit soort foto's. Misschien heb je ze wel eens gezien. Kijk, ik heb hier een mooi voorbeeldje ervan.

Dit is zo'n oude, dat heet dan een stereokaart. Dus twee fotootjes. Ja, die lijken sprekelijk op elkaar, maar dat zijn met twee camera's gemaakt.

Twee fotootjes vlak naast elkaar. En als je deze dan, zo'n foto in een speciale houding bekijkt, zodat je met je ene oog echt alleen maar het ene plaatje ziet en met je andere oog echt alleen maar het andere plaatje, dan zie je diepte. Dit kennen we allemaal van die apparaatjes waar je twee fotootjes in het deur kunt kijken.

Ach zo'n stereo apparaat heb je wel eens gezien. Het is nu nog zo, ja ook stereofilms worden altijd gemaakt door twee beperkingen. En tegelijk te projecteren.

En dan er met zo'n brilletje op. Met de ene zie je het ene beeld zie je het ene beeld en met de andere het andere beeld. Daardoor zie je diepte.

En ook dit is ingekleurd en hier zie je, ja dit is ook een 19e eeuws beeld, een strandscène van twee dames en een klein kind aan het strand bij de zee. En hier zie je dus bijvoorbeeld, dat is wel grappig, die bovenste, dat zijn twee stereofotos van een fotograaf aan het werk buiten in de tuin. Linksboven en hier in de portretstudio.

En die onderste in de bergen. Ja, maar dan wordt fotografie wel heel realistisch. Dus als je beweging en kleur en diepte, wow, ik begon er net aan het begin van het verhaal dat je niet alles kunt fotograferen.

Geuren, temperaturen, ja die kan je niet fotograferen. Geluid kan je niet fotograferen. Maar ja, dus wel.

Diepte en beweging, een eindkleur. Nou ja, goed, die naturalisten, dus die zeggen ja de fotograaf is boodschapper. Niet kunstenaar, maar boodschapper.

Hij laat zien wat er is. De foto ligt niet. Ik hoop dat iedereen snapt dat een foto hartstikke leugenachtig is, maar dat je als fotograaf het wel over de waarheid kunt hebben.

Of niet, maar het kan wel. Goed, op zoek naar beweging, op zoek naar diepte, op zoek naar kleur. Op zoek naar unieke momenten.

Die fundamentele keuze tussen een picturalistische houding en een naturalistische houding, die heb je eigenlijk altijd. Tot tot de dag van vandaag. Zelfs als je gewoon een fotootje maakt met je telefoon.

Omdat er ergens iets leuks gebeurt en iedereen...

En je maakt je fotootje en je zegt, ah jongen, ga jij daar even zitten, ga jij daar even staan, zet dat dingetje eventjes weg, doe even een lamp aan, pats. Dat zijn twee bijna tegengestelde houdingen in de fotografie. Echt zeggen, ik heb het gefotografeerd zoals het was, of nee, ik heb het gearrangeerd zoals ik het wil doorvertellen.

Een reclamefotograaf vindt het de normaalste zaak van de wereld om alles te alseneren zoals hij het wil laten zien in de foto. En een journalist, ja, als die rommelt aan zijn foto, dan heeft hij een inhoudelijk probleem, want dat gaat tegen alle journalistieke conventies in. Probeer daar eens bij te denken als je zelf ook fotografeert, dan welke houding neem ik aan en waarom? En bedenk eens welke concepten je in je eigen foto's hebt.

Zou een grote consequentie het zou hebben als je heel strak vanuit een van die twee uitgangspunten zou gaan werken.

Start je 14 dagen gratis proefperiode

Geschiedenis van de fotografie

Wat vinden leden van Geschiedenis van de fotografie?

Zo beoordelen onze leden ons

Bekijk meer ervaringen van leden

Populaire cursussen

Online Fotografie cursussen

Cursussen De Basis van Fotografie

Cursussen Fotografie

Cursussen Lightroom

Cursussen Photoshop

Cursussen Luminar

Cursussen Creatieve Fotografie

Cursussen Natuurfotografie

Cursussen Landschapsfotografie

Cursussen Dierenfotografie

Cursussen Portretfotografie

Cursussen Studiofotografie

Cursussen Bruidsfotografie

Cursussen Productfotografie

Cursussen Ondernemen

Cursussen Videografie

Cursussen Apps

Cursussen Overige